Wielkanocny zwyczaj Lanego Poniedziałku

Nazywany śmigusem-dyngusem, oblewanką, polewanką czy po prostu Lanym Poniedziałkiem jest zwyczajem pierwotnie słowiańskim. Słowianie bowiem uważali, że oblewanie się wodą sprzyja płodności. Stąd też strumienie wody kierowano główniew stronę panien na wydaniu, tym samym nadając temu obrządkowi wymiar matrymonialny.

Początkowo śmigus - dyngus stanowił dwa zupełnie odrębne zwyczaje. Ten związany z oblewaniem wodą, zwany śmigusem. Choć poza wodą smagano dziewczęta także witkami wierzbowymi i zielonymi gałązkami. Natomiast dyngusem zwano wiosenne kolędowanie, czyli pochody młodych mężczyzn często przebranych i z różnymi rekwizytami, którzy chodząc od domu do domu, szczególnie tam, gdzie mieszkały panienki, często śpiewając wielkanocne pieśni wypraszali przede wszystkim potrawy wielkanocne. Gdy grupa kolędników chciała, by wizyta nabrała charakteru zalotów, kropiono dziewczęta wodą święconą, a czasem nawet perfumami.

Dawniej wierzono też, iż woda w wielkanocny poniedziałek „przyda licu gładkości i rumieńca”. A im więcej polewających kawalerów i im bardziej mokre ubranie, którego absolutnie nie należało się wstydzić, tym większa była atrakcyjność dziewczyny i lepszą wróżono jej przyszłość matrymonialną.

Jednak geneza polewania wodą ma też znaczenie symboliczne dla odradzającej się po zimie ziemi. Tu także, w tym dawnym pogańskim zwyczaju polewania upatrywano aktu zapładniania ziemi wodą wiosenną. Do dziś w niektórych miejscowościach na południu Polski przetrwał zwyczaj kropienia wodą święconą pól w poniedziałkowy ranek.

Zwyczaj, który niegdyś dawał prawo polewania dziewcząt jedynie chłopcom, dziś przyjmując wymiar raczej rozrywki, niż świadomej tradycji przeniósł się na wszystkich, bez względu na płeć i status matrymonialny. Tym samym zatracając gdzieś w odmętach historii i przeszłości swoją tradycyjną i piękną genezę.